BEWUST ZIEN... BEWUST VOELEN... BEWUST ERVAREN... BEWUST "ZIJN" ...
LEVEN ... VANUIT HET HART, IN HET "HIER EN NU".

Ayurveda

Geschiedenis en de filosofie van Ayurveda

Hoe werkt Ayurveda

Ayurveda en de vijf elementen

De drie dosha's

Ayurveda en voeding

Voedingsrichtlijnen dosha's

 
Ayurveda

De wetenschap van het leven.
Ayurveda betekent letterlijk ‘ de wetenschap van het leven’. Het woord komt uit het Sanskriet. Samengesteld uit de woorden Ayus en vid, leven en kennis.
Ayus zijn dagelijkse levenscycli die het lichaam, de zintuigen, de geest en de ziel vertegenwoordigen. Veda is de kennis van onze wereld en hoe alles daarin werkt. De levenswetenschap Ayurveda, schenkt aandacht aan de vele lichamelijke, geestelijke, emotionele en spirituele elementen van het leven die nodig zijn voor gezondheid en welzijn. Ayurveda is gericht op zowel de ziel als op het lichaam en geest en omvat praktijken zoals;
Meditatie, Massage, Voeding, Mantra’s, Asana (lichaamshouding), Pranayama (adembeheersing), Yoga (bewustzijn) Meer info:
  www.siddhiyoga.nl    www.sereneruimte.nl

Geschiedenis en filosofie van Ayurveda

De oude Ayurvedische leer vertelt dat duizenden jaren geleden,  52 Rishi's (wijzen)  , te voet naar de Himalaya trokken om te mediteren. Hierdoor kregen ze ingevingen en inzichten hoe ze de wereld van ziekte konden bevrijden.  De Ayurvedsche leer is gebaseerd op de Samkhya filosofie.(sat= waarheid en khya = weten).

Samkkhya: filosofie van schepping. Poeroesja in ongemanifesteerd, vormloos, passief, zonder eigenschappen, zonder oorzaak en gevolg, ruimt een tijd. Poeroesj ais Zuiver Bestaan. Prakroeti is de creatieve kracht van de handeling, de bron van vorm, manifestatie, atributen en natuur. Mahad is de kosmische intelligentie of Boeddhi. Ahamkar is ego, het besef van 'ik ben'. Satva is stabiliteit, zuiver aspect, bewustwoording, essentie en licht. Rajas is dynamische beweging. Tamas is statisch, inertie, suisternis, onwetendheid en materie.

Gescheven bronnen

De oudste literiaire bronnen zijn in het Sanskriet gestelde Veda's. Deze traditionele kennis bestaat uir vier teksten: de Rig Veda, Sama Veda, Yayur Veda en Atharva Veda. Deze teksten zijn verschillend van opbouw. Met name de Rig Veda en de Atharva Veda bevatten diverse verwijzingen naar geneeskundige kennis. De Charaka Samhita is het oudst bewaarde manuscript van rond 1500 v chr. en ook belangrijk is het werk van Sushruta Samhita van rond 1000 v Chr. 

Hoe werkt Ayurveda

In het westen gaan we ervan uit dat alle mensen in principe gelijk zijn en behandelen we eerder aandoeningen dan het zieke individu. Ayurveda beschouwt iedere persoon als uniek en houdt naast de lichamelijk gezondheid ook rekening met de geestelijke en en spirituele toestand. De diagnose wordt gebaseerd op de individuele toestand van de client. In de Ayurveda wordt de nadruk gelegd op zowel de preventieve als de genezende aspecten. Het bevorderen van de gezondheid door het voorkomen van ziekten. Soorten methodieken :

• preventief (het voorkomen van ziekten). 
  Er wordt altijd gekeken in welk stadia de verstoring zich bevind voordat het zich kan uiten in een ziekte.
• In dit stadium kunnen de behandelingen preventief ingezet worden om een verdere ziekte te voorkomen.
• die de klacht/ verstoring verlicht/ verhelpt.

Ayurveda en de vijf elementen   en de drie  en  en de drie en de

Ether (ruimte), lucht, vuur, water en aarde,  de vijf elementen, ook wel genoemd de panchamahabhuta's.Ze zijn aanwezig in alle materie, in verschillende verhoudingen. En ze vormen alles is het univerum. Alles wat we consumeren bestaat uit de vijf elementen.. De vijf elementen weerspiegelen zichop een dynamische en functionele manier in de drie energetische principes Vata, Pitta en Kapha, de drie kenmerken die kenmerkt zijn voor Ayurveda. Het uiteindelijke doel  is het in balans brengen en houden van de drie dosha's en de natuurlijke harmonie, die voor ieder individu weer anders is.

Vata dosha bestaat uit Ether en Lucht, de meest ijle en beweeglijke van de vijf elementen.

Pitta dosha bestaat uit Vuur en Water en vormt daarmee de een vurige bio-kracht.

Kapha dosha bestaat uit Water en Aarde, de meest stabiele en opbouwende van de vijf elementen.

De drie dosha's zijn als het ware de vijf elementen in actie in ons organisme. Op die manier wordt aangegeven hoe de elementen samenwerken op drie belangrijke gebieden van de specifieke functies en krachten in ons lichaam.

De drie dosha's zijn dus drie combinaties van  twee elementen, die in levendig contact staan met elkaar. De drie dosha's hebben elk hun zetel en functie in het menselijk lichaam.

Vata houdt verband met dunne darm en dikke darm, bekkenholte, dijen, oren, botten en huid.

Pitta houdt verband met  lever, milt, galblaas, maag, zweetklieren, rode bloedcellen, ogen, vetweefsel, huid en alvleesklier.

Kapha houdt verband met bijholten, neusgaten, keel, bronchien en longen, synoviaal vocht, serum, en speeksel.

 De drie dosha's

De basisbegrippen vata, pitta en kapha, worden dosha's genoemd. In de fysiologie vertegenwoordigen ze de volgende functies: vata: beweging, pitta: transformatie en kapha: cohese.

De drie functies zijn zeer fundamenteel en op alle niveau's in het organisme te herkennen. Ze zijnaanwezig op het niveau van cellen, weefsels, organen, en fysiologische processen. En ook op het niveau van functioneren in relatie met de omgeving. Vata, pitta en kapha worden altijd in samenhang beschouwd. Een juist evenwicht tussen deze functies is belangrijk voor een goede gezondheid. Als een van deze functies in overmaat aanwezig is, betekent dit een oneven - wichtigheid in het lichamelijk functioneren. Vata, als principe is in vergelijking met pitta en kapha activer. De meeste stoornissen ontstaan dan ook door een toename van vata. Kleine verstoringen maken zich in eerste instantie kenbaar door een ongemak. En lang aanhoudende verstoring leidt op den duur tot ziekte. In de Ayurvedische geneeskunde zijn alle vormen van  therapie er op gericht, de verstoring in de dosha's te corrigeren en zo de gezondheid te herstellen.

Vata persoon: heeft een snelle geest, flexibiliteit, creativiteit, en heeft een snelle stofwisseling. Het hele lichaam is mager en benig de huid is droog. Is opvliegend, praat veel, is wispelturig, gejaagd en onrustig, bijt nagels, heeft weinig vrienden en is vaak jaloers en ontevreden.De ontwikkeling van het intellect verloopt onregelmatig. Ze vergeten snel en hebben een slecht kort termijn geheugen, seksuele behoefte is matig. Vata betekent kinetische energie of beweging en we zien dan ook dat “luchtigheid”en “winderigheid” eigenschappen zijn die hier bij horen. Deze energie maakt gevoelig voor wind of kou op de gewrichten. Mensen met een hoge mate van Vata kunnen creatief zijnen hebben vaak een groot verbeeldingsvermogen. De kans is groot op nerveuze klachten. Vata is verantwoordelijk voor alle beweging van en in het lichaam en voor de zintuiglijke waarneming.
 

Pitta persoon: heeft een sterke wil, daadkracht en een goed spijsverteringsvuur. Het lichaam is tenger tot atletisch met matig uithoudingsvermogen, de huid is licht en gelig, soms roodachtig, transpireert sterk. Is zeer intelligent, neemt snelle beslissingen en is consequent, seksuele verlangens en uitstraling middelmatig. Pitta betekent galenergie en is verantwoordelijk voor de warmtehuishouding. Pitta is een belangrijke energie voor het functioneren van de gal en de lever. Dus ook het onderhouden van de spijsverteringsprocessen. Deze energie kan zorgen voor meer dorst, zweten en tot de neiging te veel te eten. Hieruit ontstaan vaak maagklachten en problemen met de stoelgang.
 

Kapha persoon: heeft kracht, uithoudingsvermogen, is stevig, goed gevormd, houdt gewicht vast, komt evenwichtig over. Neigt tot traagheid en vocht vasthouden, is intelligent,neemt de dingen goed op, eet langzaam, heeft een goede spijsvertering. De seksuele dadendrang is groot. Ook zwangere en voedende vrouwen hebben tijdelijk een kapha fysiologie. Kapha betekent vochtenergie, deze energie maakt dat bij onbalans in het lichaam vocht vastgehouden wordt. Overtollig slijm komt vaak voor. Ook is deze energie verantwoordelijk voor de hormoonhuishouding, maar ook voor vocht in de gewrichten en in de mond. Kapha-energie maakt traag en zou kunnen leiden tot een trage stofwisseling. Hieruit zouden gewichtsproblemen kunnen volgen. Is Kapha in evenwicht, dan leidt dit vaak tot evenwichtige, stabiele personen. Een type met een enkel prominent dosha komt zelden voor. Meestal zijn twee dosha's in de overhand.
Het zuiverste is de constitutie te voelen 's morgens vroeg na het ontwaken. D.m.v. het voelen van de pols kunnen we verder de dominantie van dat moment bepalen. Dit kan ons helpen bij het bepalen van de te nemen maatregelen.

Ayurveda en voeding

In Ayurveda wordt voeding als een belangrijk en dagelijks medicijn beschouwd, zowel als preventie als genezend van allerlei aandoeningen. Daarom wordt er veel aandacht besteed aan het bereiden van gezonde voeding die veel levensenergie (prana) bevat, maar ook voeding die de zintuigen op een  subtiele , doch krachtige wijze, prikkelt. Zoals bij alle onderdelen binnen de Ayurveda spelen ook hier de vijf elementen en de drie dosha's een belangrijke rol. Alles wat we consumeren bestaat uit de vijf elementen, in verschillende combinaties. En die combinaties hebben in het lichaam weer verschillende uitwerkingen op de drie dosha's (vata, pitta, kapha). Alle voeding, drank en kruiden kunnen ingedeeld worden volgens de drie dosha's. Ook de zes smaken: zoet, zuur, scherp, bitter en wrang spelen een belangrijke rol bij Ayurvedische voeding en voedingsleer en zijn verbonden met de drie dosha's en de vijf elementen.

De vijf smaken in relatie met de vijf elementen:
Zoet      water en vuur
Zuur      aarde en water
Zout      water en vuur
Scherp  vuur en lucht
Bitter     ether en lucht
Wrang  lucht en aarde

De zes smaken en hun invloed op de Dosha's

De smaken kunnen dus als volgt therapeutisch worden ingezet:

Goed voor Vata:    zoet, zuur en zout
Goed voor Pitta:    zoet, bitter en wrang
Goed voor Kapha: scherp, bitter en wrang
 

 Voedingsrichtlijnen  drie dosha's

Algemene voedingsrichtlijnen
•Eet alleen als je trek hebt; de vorige maaltijd moet volledig verteerd zijn.

• Eet niet bij sterke emoties zoals boosheid, zorgen etc. Dit benadeeld het spijsverteringsvuur (agni) zodat het voedsel niet goed wordt verteerd.

• Eet niet te veel dingen door elkaar en vermijdt verkeerde voedselcombinaties. Vooral melk combineert niet goed met zoute dingen. Denk hierbij vooralaan zeevis.Ook met knoflook of radijs combineert melk slecht. Fruit en groente bij elkaar gist gemakkelijk.

• Overeet jezelf niet. Het beste is het dat de maag voor ¾ gevuld wordt. Eet rustig en kauw goed; verzadiging treedt dan sneller op.

• Eet in alle rust aan tafel en in prettig gezelschap.Geen radio of TV aan dus. Praat niet  teveel tijdens het eten en voer zeker geen discussie.De aandacht wordt hierdoor van het eten afgeleid wat nadelig is voor de spijsvertering.

• Eet zoveel mogelijk vers bereid voedsel dat met aandacht moet worden klaargemaakt.
Probeer kant en klaarvoedsel, kliekjes, voedsel uit blik, pot ofdiepvries tot een minimum te beperken.Dit bevat weinig voedingsstoffen en levenskracht.

• Gebruik liever geen magnetron of inductiekookplaat.

• Let op additieven en lees verpakkingen.

• Een vegetarische eetwijze verdient de voorkeur. Als u vlees wilt eten is kip of kalkoen de beste keuze, bij voorkeur biologisch vlees.Vlees is erg zwaar verteerbaar en zorgt voor het ontstaan van toxinen.Kies bij voorkeur voor biologisch geteelde groenten, zodat u geen restanten van bestrijdingsmiddelenbinnen krijgt en een levenskrachtig produkt in huis haalt.Eet hoofdzakelijk de groenten die het seizoen biedt. Kies voor kwaliteit en niet voor kwantiteit! Het liefst biologisch!
• Wees zuinig met gefrituurd of geraffineerd voedsel (vooral suiker en vet).

• Laat zgn ‘gezonde’fabrieksprodukten (Light producten;o% vet yoghurt, dieetmargarines etc.) links liggen.

• Drink gedurende de dag minstens twee liter water/ (kruiden)thee.

• Drink bij het eten sloksgewijs water(op kamertemperatuur), kruidenthee, of een glas rode wijn. Het nagerecht niet direct nemen en op kamertemperatuur.

• Eet zeer gevarieerd en gebruik liefst meerdere groenten in een gerecht. Hiernaast is een rijk scala aan noten, zaden, granen en fruit van belang.

Algemene Vata richtlijn
- Niet te veel soorten voedsel combineren.Zout en kruiden zijn prima. Eten in een rustige omgeving en met aandacht verdient de voorkeur.
- Vermijdt een hectische levenswijze en beperk de media.
- Slapen (niet overdag), relaxen en mediteren is goed.
- Veel drinken! (niet uit de koelkast) Vooral zure vruchtensappen.
- De smaken zoet, zuur, zout zijn goed. (vooral zoet) Bitter, wrang en scherp zijn minder geschikt
- Masseer dagelijks voorhoofd en voeten met wat koudgeperste (iets verwarmde) sesamolie.

Vata voeding

Het meeste is goed behalve gedroogd fruit. Fruit met mate eten, liefst seizoensfruit en niet te veel met ander voedsel gemengd.Sappig fruit is goed, meloen, en appel beperken.
GROENTEN Liefst gekookt, zeer matig rauw. Het is het beste groenten met olie en kruiden te bereiden en te combineren met volkoren granen. Sesamolie, ghee, kaas, zure room, yoghurt en zout zijn zeer goed in combinatie met groenten. Salades zeer matig en met een geringe hoeveelheid oliedressing. Voorzichtig met Koolsoorten, mais en paddestoelen. Rauwe ui geeft veel gassen, maar is gekookt wel aanbevolen. (Rauwe ui NIET gebruiken) Aanbevolen: gekookte uien, aardappel, biet, wortel.
GRANENVolkoren granen zijn het beste, liever niet gedroogd. Bakkersgist is nogal vata verhogend dus zuurdesembrood zou het állerbeste zijn. Gedroogde graanprodukten zoals muesli en maischips zijn af te raden. Met name oppassen met mais! Aanbevolen: haver, bruine rijst, quinoa, boekweit.
PEULVRUCHTENIn het algemeen mag dit slechts met mate worden gebruikt;
bij voorkeur in combinatie met rijst en specerijen (zie onder)
NOTEN EN ZADENNoten zijn aanbevolen, vooral amandelen,walnoten en pijnboompitten. Noten altijd even licht roosteren, echter; drooggeroosterde noten zijn af te raden.Pijnboompitten kunnen rauw worden gegeten.
ZUIVELPRODUKTENAlle zuivel is goed; vooral boter en ghee.
Ys is echter ronduit slecht voor vata’s. Zuivel kan het beste warm of met kruiden worden gebruikt.Melk alléén puur gebruiken, vol of halfvol.
DIERLIJK VOEDSELVleesof vis mag; Het is echter tamasisch en vertroebelt de geest.
Mensen die zich spiritueel willen ontwikkelen kunnen het daarom beter niet eten,Ook werkt het de vorming van toxinen in de hand. Vis,schaaldieren en eieren komen het meest in aanmerking. Varken, rund en lamsvlees met mate en liefst biologisch.
OLIE EN VETDe meeste olieën zijn erg goed indien met mate gebruikt. Vooral sesamolie en ghee zijn aanbevolen; amandel en olijfolie komen op de 2e plaats.
Saffloerolie, mais en soyaolie niet gebruiken. Margarine is eveneens slecht; gebruik liever echte (biologische) boter.
ZOETMIDDELENOver het algemeen zijn ze goed. Alleen natuurlijke suikers komen in aanmerking; geraffineerde suiker put de levenskrachten uit.  Suiker ligt gevoelig in voedselcombinaties! Uiteraard zijn moderne suikervervangers als aspartaam niet aan te bevelen. Wel aanbevolen zijn : ruwe rietsuiker, honing, (mag niet worden verhit!) of Stevia.
SPECERIJENAlle specerijen zijn aanbevolen; vooral knoflook (niet rauw), cardamom, venkel en nootmuskaat. Echt hete kruiden als peper en mosterd kunnen óverstimuleren, dus met mate. Het gebruik van steenzout is uitstekend.
DRANKENVeel drinken is raadzaam.Voedende dranken als kruidenthee, zuivel of zure vruchtensappen hebben de voorkeur boven water. Alcohol mag met mate bij het eten, vooral rode wijn. Sterke dranken liever laten staan.
VITAMINEN EN MINERALENVooral olieachtige vitaminen: A, D, E, F. Ook vit. C vanwege de zuurheid. Mineralen: zink, kalk(+ mg) samen met specerijen i.v.b.m de verteerbaarheid. Geen synthetisch bereide supplementen gebuiken.

Algemene Pitta richtlijn
Het voedsel moet bij voorkeur koel, rauw en niet te sterk gekruid zijn. Gefrituurd of lang gekookt voedsel is af te raden.Ook is het van belang op je gemak te eten en dat in een rustige omgeving te doen. Eet niet bij hevige emotie en ook niet s'avonds laat. De smaken bitter, wrang en zoet zijn erg goed. Bij zoute zure en scherpe smaken is voorzichtigheid geboden. Vermijdt te veel zon en warmte.

Pitta voeding.
FRUIT;Het meeste fruit is goed, vooral appels, peren, meloen, pruimen, druiven, dadels, vijgen.  Liever geen grapefruits, voorzichtig met zuur fruit.
GROENTEN; Alle groenten zijn geschikt, vooral bloemkool,selderij, broccoli, koolsoorten, paddestoelen, asperges, komkommers.  Voorzichtigheid is geboden bij: rauwe ui, chiliepepers, tomaten en paprika's. Het is goed om regelmatig rauwe groenten te eten.
GRANEN;Alle granen zijn prima zolang het om volkorenprodukten gaat.
Rijst goed kruiden met curcuma, kokossnippers, gember.
PEULVRUCHTEN:Peulvruchten zijn aanbevolen, vooral Mung, Aduki, soyabonen (tofu), limabonen. Het is gezond wat komijn of karwijzaad mee te koken.
Pinda's en linzen zijn minder geschikt.
NOTEN;Noten worden voor pittamensen niet echt aanbevolen, vooral niet als ze geroosterd en/of gezouten zijn Een uitzondering geld voor kokosnoot en zonnebloem en pompoenpitten.
OLIEëN;Wees matig met het gebruik van olie. Zonnebloem, soya of maisolie zijn het beste, maar nog beter zijn ghee of roomboter. Vooral mosterdolie en margarine zijn af te raden.
ZUIVELPRODUKTEN; Vooral melk en room en ghee(*)zijn goed.
Wees voorzichtig met zure melkprodukten en pittige/zoute kaassoorten.
VLEES; Als u vlees wilt eten hebben witte vleessoorten de voorkeur. Rode soorten als biefstuk of lamsvlees versterken pitta te veel. Wees zuinig met zeevis, zoetwatervis is beter. Een vegetarische eetwijze verdient voor pittamensen altijd de voorkeur.
ZOETMIDDELEN; Zoet is in het algemeen goed. Rietsuiker, vruchtsuiker en honing (niet ouder dan 6 maanden) zijn prima.Geen witte suiker gebruiken.
SPECERIJEN;Wees zuinig met zout en voorzichtig met pepersoorten, knoflook, mosterd en mierikswortel. Venkel, korianderzaad, geelwortel (curcuma), komijn, kaneel en peterselie zijn aanbevolen.
DRANKENVeel drinken, vooral bronwater en thee. Weinig koffie, alcohol en (rode!) wijn! Drink liever vruchtensappen, vooral ananassap. Zure sappen zijn minder geschikt.

(*) GHEE. Dit is geklaarde boter.

Algemene kapha richtlijn.
Een warm, licht en droog dieet is het beste voor kapha mensen.Eet matig en nooit uit gewoonte. De beste tijd om te eten ligt tussen 10:00 en 18: 00 uur. Gebruik de hoofdmaaltijd het liefst tussen de middag.Het overslaan van het ontbijt is prima, evenals een dag in de week vasten. De smaken scherp, bitter en wrang moeten ruim vertegenwoordigd zijn in de voeding;het gebruik van kruiden en specerijen is daarom sterk aanbevolen. Zoet, zout en zuur zijn minder geschikt en dan m.n. zoet. Slaap nooit na het eten of overdag!

Kapha voeding.
FRUITMatig fruit eten en zeker geen zoet fruit. Gedroogd fruit kan wel, en vers zijn appels en peren de beste keuze. Bananen en dadels zijn af te raden.
GROENTENGroenten zijn in het algemeen erg goed, vooral broccoli, koolsoorten,selderij, wortelen, paddestoelen, spinazie, bloemkool, pepers, aubergines.  Af te raden zijn; Zoete aardappelen, komkommer, tomaten en verse mais. Kook de groenten kort. Bij warm weer mogen ze ook rauw worden gegeten.
GRANENBij graanprodukten moet u altijd voor volkoren kiezen. Wees matig met brood;dit mag eigenlijk liever niet al te vers zijn. Vermijdt het slappe brood van bakkers en supermarkten. Biologisch zuurdesembrood is aan te bevelen. Afraders zijn tarwe, alle rijstsoorten en couscous. Betere granen zijn quinoa, mais, gerst, gierst en boekweit.
PEULVRUCHTENAlle soorten zijn aanbevolen. (Ook als vervangende eiwitbron!) Vooral Soja, limabonen, nierbonen, spliterwten.
NOTEN/ZADENWees zeer matig met alle soorten noten.Pompoen en zonnebloempitten zijn prima.
OLIE EN VETZéér matig gebruiken. Dierlijke vetten liever helemaal niet.
Lichte plantaardige oliën als mosterd of zonnebloemolie zijn het beste. Ook saffloer, mais en sojaolie komen in aanmerking.Boter, margarine, sesam en olijfolie liever niet.
ZUIVELPRODUKTENZuivelprodukten (van koemelk) moeten zeer matig worden gebruikt,met name ijs, kaas, room, boter, melk en yoghurt.
Karnemelk is altijd prima. Ook kunnen geitenmelkprodukten worden gebruikt.Sojamelkprodukten vormen eveneens een uitstekend alternatief.
VLEES EN VISEen vegetarisch dieet is het allerbeste; dierlijke vetten zijn in elk geval niet aan te bevelen. Kip en kalkoen kunnen desgewenst met mate worden gebruikt.
ZOETMIDDELENZoet is de minst gunstige smaak voor kapha’s. Met name suiker is af te raden.Het enige goede alternatief is honing. Die mag nooit verhit worden.
ZOUT EN KRUIDENWees met zout zéér matig.Kruiden en specerijen moeten ruim worden toegepast. Vooral peper, mosterd, mierikswortel,knoflook, gember, kruidnagel, kaneel, koriander en nootmuskaat.
DRANKENMatig drinken. Vermijdt echter koude dranken en ijs. (Kruiden)thee is uitmuntend (gember, kaneel, munt).Koffie met mate.Liever geen suiker en/of melk gebruiken in dranken.

Meer info over leefstyle en voedingsrichtlijnen en jaargetijden....